LH 6 A
2014(e)ko martxoaren 29(a), larunbata
2014(e)ko martxoaren 27(a), osteguna
2014(e)ko martxoaren 25(a), asteartea
KARRASKAGAILU
Definizioa:
- Gausei zati txikiak kendu, eta poliki- poliki higatzen dituen tresna edo gailua da.
- Adibidez, harri bat zorroztu nahi dugunean , eta ez badugu zorroztuta dagoen harri bat aurkitzen, karraskagailua erabiltzen dugu harriaren zati txikiak gutxinaka kentzeko eta forma zorrotza emateko.
2014(e)ko martxoaren 24(a), astelehena
AURRERAPEN TEKNOLOGIKOA
2014(e)ko martxoaren 20(a), osteguna
AURRERAPEN TEKNOLOGIKOAK
Aurrerapen teknologikoak egoera hobe bateranzko gizakiak industrian erabiltzen diren makinak edo tresnak dira.
Esate baterako, telefonoa, tableta, ordenagailua, bideo jokoak...
2014(e)ko martxoaren 18(a), asteartea
2014(e)ko martxoaren 14(a), ostirala
2014(e)ko martxoaren 10(a), astelehena
2014(e)ko martxoaren 9(a), igandea
Biriketako minbizia, gaitz traidorea
2009-06-14
Gaixotasun baten hasieraren berri lehen sintomekin izaten da normalean; biriketako minbizia, ordea, ez. Kasu askotan gaitza isilean pasatzen baita, eta nabarmentzen denerako beranduegi izaten da, zoritxarrez.
Biriketakoa da minbizi guztien artean beldurgarrienetakoa, ez bakarrik garaiz diagnostikoa egitea oso zaila delako, baita gorputzeko beste atal batzuetara oso bizkor hedatzen delako ere, eta batzuetan sintomak agertu aurretik. Gaitz traidorea da, beraz. Sarritan, kasualitate hutsez antzematen da, beste arrazoiren batengatik bularraldeko erradiografia bat egitean, esaterako. Minbizia oraindik tamainaz txikia denean eta inguruko ehunetara zabaldu gabe dagoenean diagnostikoa egitea oso garrantzitsua da, baina egoera hori oso gutxitan gertatzen da, bostetik batean gehienez ere.
Minbizia nabarmentzen denean, sintoma hauek ager daitezke: eztula, odola flemetan edo karkaxetan, min gogor eta iraunkorra bularraldean, aurpegiko, lepoko nahiz besoetako inflamazioa edo hantura –tumoreak bihotzaren mailaz azpitik dauden odol-hodi handiak estutu eta buxatzen dituelako–, pneumoniak edo bronkitisak bezalako arnas gaixotasunak behin eta berriz, eta pisu galera. Baina ez da itxaron behar sintoma horietakoren bat begi-bistara nabarmendu arte; batez ere erretzailea izanez gero, bularraldeko mina edo odolez zikindutako karkaxak agertu bezain pronto onena medikuarengana joatea da.
Jabier Agirre
2009-06-14
Gaixotasun baten hasieraren berri lehen sintomekin izaten da normalean; biriketako minbizia, ordea, ez. Kasu askotan gaitza isilean pasatzen baita, eta nabarmentzen denerako beranduegi izaten da, zoritxarrez.
Biriketakoa da minbizi guztien artean beldurgarrienetakoa, ez bakarrik garaiz diagnostikoa egitea oso zaila delako, baita gorputzeko beste atal batzuetara oso bizkor hedatzen delako ere, eta batzuetan sintomak agertu aurretik. Gaitz traidorea da, beraz. Sarritan, kasualitate hutsez antzematen da, beste arrazoiren batengatik bularraldeko erradiografia bat egitean, esaterako. Minbizia oraindik tamainaz txikia denean eta inguruko ehunetara zabaldu gabe dagoenean diagnostikoa egitea oso garrantzitsua da, baina egoera hori oso gutxitan gertatzen da, bostetik batean gehienez ere.
Minbizia nabarmentzen denean, sintoma hauek ager daitezke: eztula, odola flemetan edo karkaxetan, min gogor eta iraunkorra bularraldean, aurpegiko, lepoko nahiz besoetako inflamazioa edo hantura –tumoreak bihotzaren mailaz azpitik dauden odol-hodi handiak estutu eta buxatzen dituelako–, pneumoniak edo bronkitisak bezalako arnas gaixotasunak behin eta berriz, eta pisu galera. Baina ez da itxaron behar sintoma horietakoren bat begi-bistara nabarmendu arte; batez ere erretzailea izanez gero, bularraldeko mina edo odolez zikindutako karkaxak agertu bezain pronto onena medikuarengana joatea da.
Paula.
2014(e)ko martxoaren 6(a), osteguna
ZIRKULAZIO APARATUA
Zirkulazio-aparatuak hainbat funtzio edo eginkizun ditu:
1. Digestioare bidez jasotako mantenugaiak gorputz osora eta gorputzeko zelula guztietara garraiatzen du.
2. Gauza bera egiten du arnasketan jasotako oxigenoarekin.
3.Iraitz-aparatura eramaten ditu zelula barruko errekuntzan sortutako hondakinak.
4.Birikietara garraiatzen du errekuntza horretan sortutako karbono dioxidoa.
Gure gorputz osoan hedatuta dagoen garraio-sare baten antza du zirkulazio-aparatuak.
Odola: Gauzak garraiatzen dituen ibilgailua da.
Bihotza: Garraioan dabiltzan ibilgailuen motorra.
Odol-Hodiak: (Benak eta arteriak) gure gorputz osoa zeharketzen dituzten bideak.
EGILEAK: Esnea Gara
2014(e)ko martxoaren 5(a), asteazkena
AZKEN TANTA LEHOR DADIN ( alkohola )
AZKEN TANTA LEHOR DADIN
2013-06-05
Urtzi Urkizu
Astelehenean, 78 urte beteko dira Alkoholiko Anonimoak sortu zirenetik. Euskal Herrian, milaka pertsonak sufritzen dute alkoholismoa, eta adituek uste dute hainbat alorretatik egin behar zaiola aurre.
Kalte fisiko sendaezinak eragiten ditu alkoholak: urdaileko eta duodenoko ultzerak, pankreatitis kronikoa eta gibeleko zirrosia. Erdiko nerbio sisteman eta periferikoan ere eragiten du. Gainera, delirium tremens-ak heriotza eragin dezake. Ondorio psikikoak ere ez dira gutxi: kontzentratzeko ahalmena gutxitzea, antsietate krisiak, autoestimu txikia, depresioa eta nork bere buruaz beste egiteko saioak. Kalte horiei ondorio emozionalak eta ingurukoei eragiten dizkienak gaineratu behar zaizkie.
Alkoholikoak, hasieran, alkohola gero eta hobeto jasaten du. Horrek gehiago edatera bultza dezake. Mendekotasuna heltzen denean, ordea, giza harremanetan, lanean eta osasun egoeran kalteak eragiten hasten da. Kasu askotan, abstinentzia sindromea saihesteko, gehiago edaten du. Eta egoera larriagotu egiten da.
Alkoholismoa gainditzen duten gehienek aitortzen dute nork bere arazoa aitortzea dela gakoa. Bide horretan, medikuntzak laguntza eman dezake. Javier Ortiz de Elgea Donostiako Erizaintza Eskolako irakaslea eta Donostia ospitaleko irakaskuntza arduraduna da. Alkoholarekin arazoak dituzten pertsonekin lan asko egin du, eta, haren ustez, medikuntza alorrak gaixoari esaten dionak badu bere garrantzia: «Funtsezkoa da alkoholikoak arazoa duela onartzea. Bestelako arazoak izan ditzake, baina une batean konturatu behar du alkohola bere bizitza suntsitzen ari dela. Une horretan, aldaketa egiten lagundu behar zaio». Horretan, pertsona askok lagun dezakete, psikiatrek, medikuek zein erizainek. «Osasun sistemako norbaitek gaixoari esaten dionean alkoholarekin arazoa duela, gaixoari zirrara eragiten dio. Etxerako bidean, horretan pentsatzen joaten da. Horrenbestez, oso garrantzitsua da alkoholikoari laguntzea arazoa identifikatzen».
Imanol Kerejeta Donostia ospitaleko psikiatria buruak urte asko darama alkoholikoak tratatzen, eta uste du gaixo guztiak ezin direla zaku berean sartu. «Alkoholiko bakoitzak bere arazo pertsonala du, eta, horregatik, tratamenduak bereizi behar dira. Bestetik, laguntza sareek gauzak asko errazten dituzte». Gaitzarekin batera «estigmatizazioa» gertatzen dela uste du Kerejetak: «Tratatzeko orduan, arazorik nabarmenena da alkohola oso erraz aurkitzen dela edozein lekutan».
Alkoholikoak, hasieran, alkohola gero eta hobeto jasaten du. Horrek gehiago edatera bultza dezake. Mendekotasuna heltzen denean, ordea, giza harremanetan, lanean eta osasun egoeran kalteak eragiten hasten da. Kasu askotan, abstinentzia sindromea saihesteko, gehiago edaten du. Eta egoera larriagotu egiten da.
Alkoholismoa gainditzen duten gehienek aitortzen dute nork bere arazoa aitortzea dela gakoa. Bide horretan, medikuntzak laguntza eman dezake. Javier Ortiz de Elgea Donostiako Erizaintza Eskolako irakaslea eta Donostia ospitaleko irakaskuntza arduraduna da. Alkoholarekin arazoak dituzten pertsonekin lan asko egin du, eta, haren ustez, medikuntza alorrak gaixoari esaten dionak badu bere garrantzia: «Funtsezkoa da alkoholikoak arazoa duela onartzea. Bestelako arazoak izan ditzake, baina une batean konturatu behar du alkohola bere bizitza suntsitzen ari dela. Une horretan, aldaketa egiten lagundu behar zaio». Horretan, pertsona askok lagun dezakete, psikiatrek, medikuek zein erizainek. «Osasun sistemako norbaitek gaixoari esaten dionean alkoholarekin arazoa duela, gaixoari zirrara eragiten dio. Etxerako bidean, horretan pentsatzen joaten da. Horrenbestez, oso garrantzitsua da alkoholikoari laguntzea arazoa identifikatzen».
Imanol Kerejeta Donostia ospitaleko psikiatria buruak urte asko darama alkoholikoak tratatzen, eta uste du gaixo guztiak ezin direla zaku berean sartu. «Alkoholiko bakoitzak bere arazo pertsonala du, eta, horregatik, tratamenduak bereizi behar dira. Bestetik, laguntza sareek gauzak asko errazten dituzte». Gaitzarekin batera «estigmatizazioa» gertatzen dela uste du Kerejetak: «Tratatzeko orduan, arazorik nabarmenena da alkohola oso erraz aurkitzen dela edozein lekutan».
MAIKEL ETA NAIA
«Egun zail batean, oso erraza da
zigarreta elektronikotik tradizionalera pasatzea»
Ondoriorik
ateratzeko goiz dela onartu arren, Laparrak ez du uste zigarreta elektronikoak
egokiak direnik tabakoa uzteko. Produktua jende askok erosi badu ere, zailena luzera
begira irautea dela esan du.
J. Eskudero Donostia
DV
Zigarreta elektronikoaren boom-ak
«ustekabean» harrapatu du Javier Laparra, Donostiako Ospitaleko neumologoa.
«Onartu behar dut merkatu handia lortu duela, niri produktu egokia iruditu ez
arren». Laparrak urteak daramatza tabakoarekin gorabeherak dituzten bezeroekin
lanean, eta zigarro tradizionala alde batera uzteko, uste du onena norberak
bere buruagan sinestea dela.
Zigarreta
elektronikoak ez zaitu askorik konbentzitzen. Zergatik?
Gizarte moderno honetan guztia elektroniko bihurtzen ari dira, baita zigarroa ere. Abantaila da leku publikoetan erre daitekeela, baina, gainerakoan, desabantaila asko ikusten dizkiot. Zigarro tradizionala uzteko egokia dela esaten ari dira asko eta asko, baina ez da hala. Oraindik, behintzat, ez dute hala frogatu. Leku askotan ez dute aholkatzen, eta debekatuta ere badago hainbat tokitan, arrazoi askorengatik. Merkatua handia da, merkatuak dirua dakar, eta diruak interesa.
Bi motatako zigarreta elektronikoak daude: nikotinazkoak eta gabeak. Nikotina dutenak arriskutsuak al dira?
Nikotina ez da substantzia arriskutsua, ez baitu minbiziarik eragiten, baina mendetasuna sortzen du. Hogei zigarro erretzen badituzu egunean eta ondoren zigarreta elektronikoetara salto egiten baduzu, zure osasunak hobera egingo duela ez dago dudarik. Hori bai, egun zail bat tokatzen zaizunean oso zaila da ohikoa zigarroa erre gabe egotea. Ia ezinezkoa, esango nuke nik.
Erretzeari uzteko hainbat sistema badaude lehendik ere: partxeak, pildorak... Zigarreta elektronikoa baino hobeak al dira?
Aipatutako sistema horiek eraginkorrak dira. Zeelanda Berrian inkesta bat atera dute, eta diote zigarreta elektronikoa ere eraginkorra dela. Harritu egin nau inkesta horrek. Froga eta ikerketa gehiago behar dira halako baieztapenak egiteko. Zigarreta elektronikoaren moduan, beste hainbat teknika ere egon dira tabakoa uzteko: hipnosia, kasurako. Eta, bai, sistema horri esker egongo da tabakoa utzi duenik, baina salbuespena izango da.
Produktua saltzen dutenak ziur daude tabakoa uzteko baliagarria dela.
Hori transmititu nahi dute, baina ez da gauza ziurra. Oraindik goiz da ondoriorik ateratzeko. Produktu berria da, eta badirudi hainbati funtzionatzen ari zaiela. Dena den, luzera begira irautea da kontua. Hori da zailena. Bakoitza libre da nahi duena aukeratzeko, baina nik bezeroei ez diet aholkatzen.
Tabakoa uzteko gauzarik onena norberaren esfortzua dela aldarrikatzen duzu.
Medikuok laguntzeko gaude, eta hainbat sistema ere baditugu, baina aurrena norberak sinetsi behar du posible duela tabakoa uztea. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan biztanleen %26 dira erretzaileak. Gizonezkoetan jaitsi egin da kopurua, nabarmen, eta emakumezkoetan orain hogei urteko zenbakietan mantentzen gara: %20 inguruan. Batez ere, neskek nerabezaroan erretzen dute gehien, pisua kontrolatu nahi dutelako edo. Tabako industriak ez die batere laguntzen.
Tabakoa alde batera uzteko pausoak eman direla uste al duzu?
Dudarik gabe. Leku publikoetan erretzea debekatuta dago orain, eta erretzaile direnak ere ados daude lege horrekin. Hori lehen pentsaezina zen. Oraindik elkarte gastronomiko askotan erretzea posible da, baina nik uste dut aldatuko dela hori ere. Noiz? Ez dakit. Denbora behar da. Tabako industriek aurreikusia dute hurrengo urteetan euren merkatua murriztea, eta hori albiste ona da. Bide onean goaz.
Gizarte moderno honetan guztia elektroniko bihurtzen ari dira, baita zigarroa ere. Abantaila da leku publikoetan erre daitekeela, baina, gainerakoan, desabantaila asko ikusten dizkiot. Zigarro tradizionala uzteko egokia dela esaten ari dira asko eta asko, baina ez da hala. Oraindik, behintzat, ez dute hala frogatu. Leku askotan ez dute aholkatzen, eta debekatuta ere badago hainbat tokitan, arrazoi askorengatik. Merkatua handia da, merkatuak dirua dakar, eta diruak interesa.
Bi motatako zigarreta elektronikoak daude: nikotinazkoak eta gabeak. Nikotina dutenak arriskutsuak al dira?
Nikotina ez da substantzia arriskutsua, ez baitu minbiziarik eragiten, baina mendetasuna sortzen du. Hogei zigarro erretzen badituzu egunean eta ondoren zigarreta elektronikoetara salto egiten baduzu, zure osasunak hobera egingo duela ez dago dudarik. Hori bai, egun zail bat tokatzen zaizunean oso zaila da ohikoa zigarroa erre gabe egotea. Ia ezinezkoa, esango nuke nik.
Erretzeari uzteko hainbat sistema badaude lehendik ere: partxeak, pildorak... Zigarreta elektronikoa baino hobeak al dira?
Aipatutako sistema horiek eraginkorrak dira. Zeelanda Berrian inkesta bat atera dute, eta diote zigarreta elektronikoa ere eraginkorra dela. Harritu egin nau inkesta horrek. Froga eta ikerketa gehiago behar dira halako baieztapenak egiteko. Zigarreta elektronikoaren moduan, beste hainbat teknika ere egon dira tabakoa uzteko: hipnosia, kasurako. Eta, bai, sistema horri esker egongo da tabakoa utzi duenik, baina salbuespena izango da.
Produktua saltzen dutenak ziur daude tabakoa uzteko baliagarria dela.
Hori transmititu nahi dute, baina ez da gauza ziurra. Oraindik goiz da ondoriorik ateratzeko. Produktu berria da, eta badirudi hainbati funtzionatzen ari zaiela. Dena den, luzera begira irautea da kontua. Hori da zailena. Bakoitza libre da nahi duena aukeratzeko, baina nik bezeroei ez diet aholkatzen.
Tabakoa uzteko gauzarik onena norberaren esfortzua dela aldarrikatzen duzu.
Medikuok laguntzeko gaude, eta hainbat sistema ere baditugu, baina aurrena norberak sinetsi behar du posible duela tabakoa uztea. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan biztanleen %26 dira erretzaileak. Gizonezkoetan jaitsi egin da kopurua, nabarmen, eta emakumezkoetan orain hogei urteko zenbakietan mantentzen gara: %20 inguruan. Batez ere, neskek nerabezaroan erretzen dute gehien, pisua kontrolatu nahi dutelako edo. Tabako industriak ez die batere laguntzen.
Tabakoa alde batera uzteko pausoak eman direla uste al duzu?
Dudarik gabe. Leku publikoetan erretzea debekatuta dago orain, eta erretzaile direnak ere ados daude lege horrekin. Hori lehen pentsaezina zen. Oraindik elkarte gastronomiko askotan erretzea posible da, baina nik uste dut aldatuko dela hori ere. Noiz? Ez dakit. Denbora behar da. Tabako industriek aurreikusia dute hurrengo urteetan euren merkatua murriztea, eta hori albiste ona da. Bide onean goaz.
ASIER MARIA ETA JON
E-zigarretaren arrakasta
Tabakoarekiko menpekotasuna kentzeko eraginkorra ez
izan arren, zigarro elektronikoa erruz zabaltzen ari da erretzaileen
artean Hego Euskal Herrian.
Irene Arrizurieta
a Iruñe
a Iruñe
Mila Goia, oparitu dioten zigarreta elektronikoa erretzen. / JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Abenduan hasi ziren erretzaileak —Hego Euskal Herrian tabakoaren kontrako legea indarrean jarri aurretik— botiketan galdezka erretzeari uzten laguntzeko metodoez. Tabakoarekiko menpekotasuna ahazteko ohiko txikleez eta pilulez gain, zigarreta elektronikoa ere aukeran zutela ikusi zuten, eta, harrezkero, erruz saltzen ari da. Baina asmakizunak benetan balio ahal duen erretzeari uzteko da guztien ahotan dagoen galdera. Zigarro elektronikoak ez du nikotinarik. Orduan, nola ase behar du erretzaileak nikotinarekiko menpekotasuna tabako beharra duenean? Nerea Loziga botikariari galdeturik —Ugarte botikan aritzen da, Mutiloagoitin (Nafarroa)—, zigarretak bakarrik ez du erretzeari uzteko balio. Horretarako beste zerbait behar da. «Lagungarria da txaplaten edo pilulen bidez erretzeari utzi nahi diotenentzat. Balio dezake tabakoaren beharra engainatzeko; hau da, psikologikoki lagungarria izan daiteke ohiko zigarroaren ordez itxura bera duen beste zerbait izatea eskuan». Argi utzi du ez duela menpekotasuna kentzeko deus ere. «Erretzen duenak beste laguntza bat behar du nahitaez erretzeari utzi nahi badio». Botikan salgai dutela urtebete baino gehiago bada ere, azken bi hilabeteetan ari omen da erruz saltzen.
NAROA ETA MIKEL
2014(e)ko martxoaren 4(a), asteartea
Harpidetu honetara:
Mezuak (Atom)